Erasmus+ :

 Διαχείριση συγκρούσεων στο σχολικό περιβάλλον - Καλλιέργεια ενσυναίσθησης

Ενθαρρύνοντας την αυτογνωσία

Όσο περισσότερο γνωρίζεις τον εαυτό σου, τόσο περισσότερη υπομονή έχεις για αυτό που βλέπεις στους άλλους.

Ένα από τα πιο σοβαρά ζητήματα που απασχολεί την εκπαιδευτική κοινότητα είναι οι συγκρουσιακές σχέσεις μεταξύ μαθητών, φαινόμενο που παρατηρείται συχνά τόσο στα σχολεία, όσο και γενικότερα στην κοινωνία μας.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους μαθητές μας; Από που ξεκινάμε;

Μια δυνατότητα που έχουμε είναι να εισάγουμε δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων στους μαθητές και να τις ενσωματώσουμε στην τάξη. Είναι σημαντικό να αρχίσουμε να μιλάμε για την σύγκρουση ανοιχτά, κανονικοποιώντας την.

Κάτι που μπορεί να μας βοηθήσει, είναι το να έχουμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας, τις δικές μας αντιδράσεις στην σύγκρουση.  Κατανοούμε ότι για κάποιους μαθητές, αυτό που κάνουμε είναι η μόνη τους έκθεση στην επίλυση των διενέξεων με εποικοδομητικό τρόπο. Ο μόνος τρόπος να μάθουν να επιλύουν τις διαφορές τους σε ένα περιβάλλον ασφάλειας.

«Η ποιότητα ζωής μας εξαρτάται όχι από το εάν έχουμε συγκρούσεις ή όχι, αλλά από το πως αποκρινόμαστε σε αυτές» Tom Crum

Κινητοποιούμε τους μαθητές να επιλύουν τις συγκρούσεις

Βοηθούμε τους μαθητές να δουν πόσο ευεργετικό είναι για τους ίδιους το να λύσουν ένα πρόβλημα. Το να λύσουν το πρόβλημα μόνοι τους, χτίζει αυτοπεποίθηση και καλύτερες σχέσεις.

Σε ένα θετικό σχολικό περιβάλλον, οι μαθητές νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια, λιγότερο άγχος, μια αίσθηση του ανήκειν και γίνονται πολύ πιο ανοιχτοί στη μάθηση.

Βήματα για την επίλυση συγκρούσεων

1. 1. Πλησιάζουμε ήρεμα, σταματώντας κάθε πράξη βίας.

Τοποθετούμαστε ανάμεσα στα παιδιά, περίπου στο ύψος τους.

Χρησιμοποιούμε ήρεμη φωνή και απαλό άγγιγμα.

Παραμένουμε ουδέτεροι και δεν παίρνουμε το μέρος κάποιου.

2. Αναγνωρίζουμε τα συναισθήματα των παιδιών.

«Φαίνεσαι πολύ αναστατωμένος/η».

3. Συλλέγουμε πληροφορίες.

«Ποιο είναι το πρόβλημα;»

4. Επαναλαμβάνουμε το πρόβλημα.

«Ώστε το πρόβλημα είναι……»

5. Ρωτάμε ιδέες για επίλυση και επιλέγουμε μια μαζί.

«Τι μπορούμε να κάνουμε για να λύσουμε το πρόβλημα;»

Ενθαρρύνουμε τα παιδιά να σκεφτούν μια λύση.

6. Είμαστε έτοιμοι να δώσουμε εκ νέου υποστήριξη.

«Το λύσατε το πρόβλημα!»

Παραμένουμε κοντά στα παιδιά. Τα παρακολουθούμε μετά τη λήξη του συμβάντος.

Επίλυση συγκρούσεων ως μέρος ενός συστήματος τάξης

Μια ιδέα είναι να δημιουργήσουμε και να κολλήσουμε στον τοίχο της τάξης βήματα για την επίλυση διενέξεων, τα οποία δεν ξεχνάμε να υπενθυμίζουμε συχνά.

Ενθαρρύνουμε τους μαθητές να βρίσκουν λύση μόνοι τους, προτού ζητήσουν βοήθεια από κάποιον ενήλικα. Αξιολογούμε τις πιθανές συνέπειες στο πώς διαχειρίστηκαν τις διαφορές τους.

«Ο τροχός επίλυσης προβλημάτων»

 

Παράλληλα με τις πρακτικές διαχείρισης συγκρούσεων, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην καλλιέργεια ενσυναίσθησης και αυτογνωσίας.

Στρατηγική οπτικοποιημένης σκέψης / Visual thinking strategy (VTS)

Η στρατηγική οπτικοποιημένης σκέψης είναι μια μέθοδος που βοηθά να δημιουργηθούν συζητήσεις συμπερίληψης.  Δίνει στους μαθητές τα εργαλεία να συμμετέχουν σε πιο περίπλοκες συζητήσεις και να καλλιεργούν την κριτική σκέψη και την επικοινωνία, καθώς και δεξιότητες συνεργασίας.

 

1. Δίνουμε στους μαθητές μια εικόνα. Την παρατηρούν για 60 δευτερόλεπτα.

2. Κάνουμε την ερώτηση: «Τι συμβαίνει;»

3. Οι μαθητές περιγράφουν τι βλέπουν.

4. Μοιράζονται το συναίσθημα που τους δημιουργείται και πού ακριβώς στο σώμα το νιώθουν.

Αυτό που παρατηρούμε είναι, ότι ενώ όλοι βλέπουμε την ίδια εικόνα, την μεταφράζουμε τελείως διαφορετικά, ανάλογα με τις εμπειρίες μας, τις προσλαμβάνουσές μας, την κουλτούρα μας, τον χαρακτήρα μας.

«Δεν βλέπουμε τα πράγματα όπως είναι, αλλά όπως είμαστε εμείς». Αναΐς Νιν

Υπογραμμίζοντας τη διαφορετική προσέγγιση του καθενός πάνω στο ίδιο θέμα, οι μαθητές μαθαίνουν να αποδέχονται τη διαφορετικότητα και τις διαφορετικές απόψεις των άλλων. Καλλιεργείται λοιπόν η ενσυναίσθηση.

Όταν τα παιδιά αντιμετωπίζουν προβλήματα στη διαχείριση συναισθημάτων

Αρκετοί ψυχολόγοι εξηγούν πως μερικά παιδιά αντιδρούν στις καταστάσεις με  μεγαλύτερη ένταση, ή σε μεγαλύτερο βαθμό από άλλα. Αυτό δεν οφείλεται μόνο γιατί τα συναισθήματα που νιώθουν είναι έντονα ή υπερβολικά, αλλά επίσης επειδή καθυστερούν αρκετά να επιστρέψουν σε κατάσταση ηρεμίας.

Αυτό συμβαίνει γιατί η συναισθηματική πλευρά του εγκεφάλου δεν επικοινωνεί με την ορθολογική πλευρά. Αυτή είναι που κανονικά ρυθμίζει τα συναισθήματα και σχεδιάζει τον καλύτερο τρόπο αντιμετώπισης μιας κατάστασης.

Διαχείριση συναισθημάτων

Για να βοηθήσουμε ένα παιδί που βρίσκεται «εν βρασμώ» να αναγνωρίσει τα συναισθήματά του, θα πρέπει να σταθούμε στο ύψος του παιδιού, να ακούσουμε πολύ προσεκτικά το τι θέλει να μας πει, χωρίς να το κρίνουμε. Πολλές φορές βοηθάει να σημειώνουμε αυτά που μας λέει, δείχνοντάς του ότι έχει όλη μας την προσοχή και ότι είμαστε εκεί για αυτό. Είναι σημαντικό να νιώσει ασφάλεια και αποδοχή.

Με την επιβεβαίωση και την αποδοχή των συναισθημάτων του παιδιού δείχνουμε κατανόηση και ενσυναίσθηση.

Η ΓΩΝΙΑ ΤΗΣ ΗΡΕΜΙΑΣ

Ένας επιτυχημένος τρόπος να βοηθήσουμε τα παιδιά να ηρεμήσουν, αλλά και ταυτόχρονα να ρυθμίσουν τα συναισθήματά τους είναι η γωνιά της ηρεμίας.

Πρόκειται για έναν συγκεκριμένο χώρο μέσα στην τάξη, στον οποίο τα παιδιά θα μπορέσουν να βρουν ένα περιβάλλον ηρεμίας. Ο στόχος της ύπαρξης αυτού του χώρου είναι η συναισθηματική ασφάλεια ενός παιδιού και μπορεί να παίξει τον ρόλο του ρυθμιστή, καθώς θα δώσει κάποιες ασφαλείς επιλογές ηρεμίας, αλλά και αναγνώρισης του συναισθήματος που νιώθει.

Μέσα στην τάξη μας λοιπόν, μπορούμε να διαμορφώσουμε μια μικρή γωνιά ή εάν αυτό είναι δύσκολο, μπορούμε απλά να δημιουργήσουμε ένα κουτί με υλικό που μπορεί να χρησιμοποιεί το παιδί για να χαλαρώσει.

Για παράδειγμα μπορούμε σε μία γωνιά της αίθουσας να τοποθετήσουμε μαξιλάρια ή πουφ, ώστε να καθίσει ή ακόμη και να ξαπλώσει το παιδί. Μπορούμε να έχουμε ακουστικά για να μπορεί κάποιο παιδί να ακούει μουσική χωρίς φασαρία. Σε αυτή τη γωνία λοιπόν, μπορεί να υπάρχουν λούτρινα κουκλάκια ή μπαλάκια αντι-στρες, ξύλινα ή μεταλλικά αξεσουάρ μασάζ κεφαλής, κουτάκια με μυρωδιές που χαλαρώνουν, ένα καλειδοσκόπιο, pick up sticks, mandalas (έτοιμες ζωγραφιές με κενά που τα γεμίζεις με χρώμα).

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι θα πρέπει να υπάρχει αναρτημένο στους τοίχους, το εποπτικό υλικό της ηρεμίας που θα περιέχει εργαλεία για την αναγνώριση των συναισθημάτων, αλλά και την διαχείριση τους.

Στη γωνιά της ηρεμίας επίσης, δίνεται ένας μικρός χώρος ώστε το παιδί να μπορεί να κάνει κάποιες ασκήσεις ηρεμίας ή ενσυνειδητότητας (mindfulness) που θα το βοηθήσουν να ηρεμήσει ψυχικά και σωματικά.

 Προσοχή! Η γωνία της ηρεμίας δεν πρέπει να συγχέεται με τη γνωστή «γωνία της σκέψης» ή να λειτουργήσει ως μορφή  τιμωρίας.

Το να μπορείς να ηρεμήσεις από τα συναισθήματα που νιώθεις ή να μπορείς απλά να αυτορυθμιστείς είναι μια δεξιότητα που μαθαίνεται.

Στο παρακάτω βιντεάκι μπορείτε να παρακολουθήσετε πώς λειτουργεί η γωνία της ηρεμίας σε ένα δημοτικό σχολείο της Αμερικής.

https://www.youtube.com/watch?v=dxBv1w4SQyw